Η σεξουαλικότητα είναι αναμφισβήτητα μέρος της ψυχοσωματικής μας υγείας. Ως φυσική και συναισθηματική ανθρώπινη ανάγκη, η ενασχόληση με το σώμα μας και τις σχέσεις, ξεκινά από νωρίς στη ζωή.
Οι γονείς όμως συχνά νιώθουν αμηχανία και αναστάτωση όταν αντιλαμβάνονται την έκφραση της σεξουαλικότητας του παιδιού μέσα από τις ερωτήσεις και τα παιχνίδια του. Ακόμα και γονείς με αυτοπεποίθηση και καλή επικοινωνία με τα παιδιά τους, μπορεί να αγχωθούν και να διστάσουν όταν το παιδί κάνει ερωτήσεις σχετικά με το σεξ κι αναρωτιούνται…
Πότε είναι η κατάλληλη ηλικία; Πόσα πρέπει να του πω; Τι είναι σωστό και φυσιολογικό και τι όχι; Και…τι είναι τελικά η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;
Τι είναι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση;
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει σκοπό να προσφέρει στο παιδί:
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση πρέπει να ξεκινά από μικρή ηλικία και να προσαρμόζεται στο επίπεδο σωματικής, γνωστικής και συναισθηματικής ανάπτυξης του παιδιού.
Ποιες είναι οι ανάγκες του παιδιού ανά ηλικία;
Το παιδί μου είναι μόλις τριών!
Είναι μόλις τριών, είναι μήπως πολύ νωρίς ακόμα; Όχι, γιατί παρόλο που η λέξη ‘σεξ’ δεν σημαίνει τίποτα για ένα τόσο μικρό παιδί, η λέξη ‘ευχαρίστηση’ είναι κάτι που σίγουρα νιώθει! Σε αυτή την ηλικία το παιδί εξερευνά το σώμα του και είναι συνηθισμένο να αγγίζει τα γεννητικά του όργανα. Αυτή η δραστηριότητα, δεν προσφέρει τη σεξουαλική απόλαυση του ενήλικου αυνανισμού, είναι όμως ευχάριστη αφού διεγείρονται οι νευρικές απολήξεις των γεννητικών οργάνων. Είναι πολύ φυσικό το παιδί να νιώθει περιέργεια για το σώμα του και δεν πρέπει να το κάνουμε να νιώθει ντροπή για τις ανακαλύψεις του. Είναι όμως μια καλή ευκαιρία να του μιλήσουμε για:
α) τις σωστές ονομασίες των γεννητικών οργάνων
β) τη σημασία της καθαριότητας και
γ) τη διαφορά ανάμεσα σε ιδιωτικές στιγμές και δημόσια συμπεριφορά.
Τεσσάρων με πέντε ετών
Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά συνεχίζουν να ενδιαφέρονται για το σώμα τους και τη λειτουργία του, καθώς και για το σώμα των άλλων παιδιών και τις διαφορές ανάμεσα σε αγόρια και κορίτσια. Εμείς συνεχίζουμε να τους δίνουμε ακριβείς πληροφορίες και τα ενημερώνουμε με απλά λόγια και χωρίς περιττές λεπτομέρειες για:
α) τη χρησιμότητα και τη λειτουργία κάθε μέρους του σώματος
β) ποιες είναι οι σωματικές διαφορές των δύο φύλων και
γ) πώς γεννιούνται τα παιδιά.
Τα ενθαρρύνουμε να μιλούν μόνο με ενήλικες που εμπιστεύονται και να καταλάβουν ότι όπως δεν μπορούν κι εκείνα να αγγίζουν όποτε και όπως θέλουν τον εαυτό τους ή άλλα παιδάκια, έτσι και κανένας άλλος δεν μπορεί να τα αγγίζει στις ιδιαίτερες περιοχές.
Έξι με επτά ετών
Όσα μαθαίνουν τα παιδιά σε αυτά τα πρώτα χρόνια του δημοτικού σχολείου είναι σημαντικά γιατί αφομοιώνονται εύκολα και γενικεύονται, έτσι μπορεί να επηρεάσουν πολύ την μετέπειτα σεξουαλική τους ζωή. Γι’ αυτό, παρόλο που οι πολλές ερωτήσεις μπορεί από την πλευρά τους να σταματήσουν, εμείς χρειάζεται να συζητάμε μαζί τους για όσα έχουμε ήδη αναφέρει. Θα προσθέσουμε όμως περισσότερες λεπτομέρειες και θα μιλήσουμε για τη σεξουαλική συμπεριφορά. Επίσης, επειδή συχνά το παιδί ακούει στο σχολείο και στις παρέες διάφορες εκφράσεις, θα του εξηγήσουμε με ειλικρίνεια, σοβαρότητα και χωρίς να τρομοκρατηθούμε, τι σημαίνουν.
Οκτώ με δώδεκα ετών
Αυτή είναι μια πολύ σημαντική περίοδος της ζωής για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, καθώς τα παιδιά έχουν ανάγκη πολύ περισσότερες πληροφορίες και πρέπει να προετοιμαστούν κατάλληλα για τις αλλαγές της εφηβείας. Χρειάζεται λοιπόν να συζητάμε μαζί τους για:
α) τις αλλαγές που συμβαίνουν και θα συμβούν στο σώμα και τη λειτουργία του, όπως η περίοδος στα κορίτσια, η εκσπερμάτιση στα αγόρια
β) την εγκυμοσύνη, την αντισύλληψη, τη σεξουαλική υγεία και τα πιο σημαντικά νοσήματα όπως το AIDS
γ) τον αυνανισμό και τη σεξουαλική επαφή
Να μην ξεχνάμε ότι σεξουαλική διαπαιδαγώγηση δεν σημαίνει μόνο ενημέρωση για ανατομικά και τεχνικά ζητήματα, αλλά και συζήτηση για τον έρωτα, την αγάπη, τις σχέσεις, δηλαδή τα συναισθηματικά και κοινωνικά ζητήματα που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα. Εξάλλου τα παιδιά σε αυτή την ηλικία αναπτύσσουν ρομαντικά αισθήματα για άλλα παιδιά και μαθαίνουν για τη σημασία της κοινωνικοποίησης. Θα τους μιλήσουμε λοιπόν για:
α) τις ετεροφυλικές αλλά και τις ομοφυλοφιλικές σχέσεις, αποφεύγοντας φόβους και προκαταλήψεις
β) τη σύνδεση του σεξ με τα συναισθήματα και
γ) τις προσωπικές / οικογενειακές μας απόψεις και επιλογές για τις ερωτικές σχέσεις χωρίς να τις επιβάλλουμε.
Είναι σημαντικό να αντιληφθούν ότι οι άνθρωποι διαφέρουν αλλά όλοι αξίζουν το σεβασμό. Οι σωματικές αλλαγές γίνονται με διαφορετικούς ρυθμούς και ο καθένας αποκτά τη δική του ιδιαίτερη εμφάνιση. Οι συναισθηματικές διακυμάνσεις είναι φυσιολογικές και μπορούν να συζητούν μαζί μας ότι τους προβληματίζει. Έχουν δικαίωμα σε ιδιωτικές στιγμές, αλλά έχουν ανάγκη την καθοδήγηση.
Χρειάζεται να εξηγούμε στα παιδιά ότι παρόλο που όσα αισθάνονται είναι φυσιολογικό μέρος της ανάπτυξής τους, η πραγματική σεξουαλική επαφή χρειάζεται ακόμα περισσότερη συναισθηματική, γνωστική και σωματική ωριμότητα που ακόμα δεν έχουν. Οι επιλογές τους πρέπει να είναι σεβαστές και να μην επηρεάζονται από τις προτιμήσεις ή τις πιέσεις των άλλων.
Τέλος, ανεξάρτητα από την ηλικία του παιδιού, να λάβουμε υπόψη ότι:
- Δεν χρειάζεται να κρύβουμε αλλά ούτε και να επιδεικνύουμε το γυμνό μας σώμα, υπάρχουν όμως στιγμές που έχουμε κάθε δικαίωμα να κλειδώσουμε την πόρτα.
Το παιδί δεν πρέπει να βλέπει ή να ακούει τις δικές μας σεξουαλικές επαφές, παρόλο που μπορεί να γνωρίζει ότι η σεξουαλική επαφή είναι μέρος της σχέσης μεταξύ των γονέων.
Είναι καλό να ενημερωνόμαστε και να μη διστάζουμε να απευθυνθούμε στον ψυχολόγο για να συζητήσουμε για τη δική μας σεξουαλικότητα, καθώς και για οτιδήποτε μας προβληματίζει σε σχέση με τη συμπεριφορά ή τις ερωτήσεις του παιδιού.
- Συχνά οι γονείς ανησυχούν μήπως η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση οδηγήσει σε πρόωρη έναρξη της σεξουαλικής ζωής. Αντίθετα, οδηγεί σε πιο υπεύθυνους έφηβους και δημιουργεί τις προϋποθέσεις για πιο υγιείς σχέσεις με τον εαυτό μας και με τους άλλους.
© ΤΖΙΝΑ ΧΟΝΔΡΟΥ, M.Sc.
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Family Life
