Για να καταλάβουμε τη σημαντική συμβολή του ψυχολόγου υγείας, χρειάζεται να κατανοήσουμε ότι υγεία δεν σημαίνει απλώς διαχείριση των σωματικών συμπτωμάτων. Η υγεία είναι και ανεξαρτησία, αυτοδιαχείριση, καθαρή σκέψη, καλή ψυχολογία, ικανοποιητικές σχέσεις. Γι’ αυτό χρειάζεται να ενισχύουμε τους παράγοντες που προστατεύουν και προάγουν συνολικά την υγεία κι ευεξία.
Ο Ψυχολόγος Υγείας είναι ένας επαγγελματίας προσανατολισμένος στην ψυχοσωματική ενότητα και κατά συνέπεια στη συνδυαστική φροντίδα του «σώματος» και της «ψυχής». Ευαισθητοποιεί κι ενημερώνει, ενισχύει σκέψεις και συνήθειες που διατηρούν και βελτιώνουν την υγεία. Δίνει έμφαση τόσο στην πρόληψη, όσο και στην καλύτερη προσαρμογή κι αντιμετώπιση μετά από μία διάγνωση.
Αν και συχνά πιστεύουμε πως οι ψυχολόγοι λένε μόνο «λόγια», τα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν πως ο στοχευμένος και δομημένος ψυχοθεραπευτικός διάλογος έχει πραγματική επίδραση στο νευρικό μας σύστημα. Καθώς το νευρικό σύστημα αλληλεπιδρά με άλλα σημαντικά συστήματα, όπως το ανοσοποιητικό και τις ορμόνες, οι εξετάσεις δείχνουν βελτίωση των σχετικών δεικτών μετά από κάποια ψυχολογική παρέμβαση.
Μερικοί από τους ρόλους και στόχους του ψυχολόγου υγείας στην υποστήριξη ατόμων με διαβήτη, μπορεί να είναι:
Αλλαγή των δυσλειτουργικών σκέψεων και συμπεριφορών.
Κάποιοι ασθενείς εθελοτυφλούν ή αρνούνται ν’ αποδεχτούν τη διάγνωση. Άλλοι έχουν παράλογες κι απαισιόδοξες σκέψεις, παραιτούνται ή αρνούνται να συμμορφωθούν στη θεραπευτική αγωγή. Ο ψυχολόγος μέσω ψυχοεκπαιδευτικών τεχνικών (ενημέρωση κι ενδυνάμωση) και άλλων θεραπευτικών μεθόδων, βοηθά να εντοπιστεί η πηγή αυτών των σκέψεων και συμπεριφορών και προτείνει τρόπους να αλλάξουν. Έτσι βοηθά σε μια πιο ψύχραιμη και λογική προσέγγιση, κινητοποίηση σε κάθε τομέα της ζωής και καλύτερη επικοινωνία με τους επαγγελματίες υγείας.
Συναισθηματική στήριξη και διαχείριση.
Η δυσφορία, ο φόβος, η αβεβαιότητα, ο θυμός κι η απόγνωση είναι πολύ συχνά. Πολλά άτομα γίνονται παθητικά κι εξαρτημένα και ο ψυχολόγος χρειάζεται να βοηθήσει ώστε ν’ αναλάβουν την ευθύνη του εαυτού τους και να πετύχουν αυτοδιαχείριση κι ανεξαρτησία. Επίσης συζητά και εφαρμόζει προγράμματα για την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης, που συχνά είναι σε πολύ χαμηλό επίπεδο. Βοηθά στην επαναφορά της συναισθηματικής ισορροπίας και στην κατανόηση της σχέσης των αρνητικών συναισθημάτων με τη σωματική υγεία.
Ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων και δεξιοτήτων.
Ώστε να αποφευχθούν οι «ταμπέλες» και να αντιμετωπιστεί το μη υποστηρικτικό περιβάλλον, αλλά και να διατηρηθούν οι καλές διαπροσωπικές σχέσεις. Να μην εμποδιστεί το άτομο λόγω του φόβου της διαφορετικότητας και του στιγματισμού.
Διαχείριση του στρες – εκμάθηση τεχνικών χαλάρωσης.
Πολλοί παράγοντες της καθημερινότητας, όπως οι αλλαγές στη ζωή (εξετάσεις, επαφή με γιατρούς, φαρμακευτική αγωγή, άσκηση, διατροφή) και η ανησυχία για το μέλλον και τις επιπλοκές, δημιουργούν έντονο στρες. Ο ψυχολόγος εκπαιδεύει σε συγκεκριμένες τεχνικές που διευκολύνουν τη χαλάρωση του οργανισμού, την εστίαση στο εδώ και τώρα και την καλύτερη αξιοποίηση των δυνατοτήτων και των άλλων θεραπειών.
Ψυχοθεραπεία.
Το 10% ως 30% των ατόμων με διαβήτη παρουσιάζουν κλινικά συμπτώματα κατάθλιψης, αγχωδών και διατροφικών διαταραχών. Έτσι χρειάζονται συστηματική ψυχοθεραπεία, συνήθως γνωσιακή-συμπεριφοριστική, γιατί χειροτερεύει ο έλεγχος του διαβήτη, αυξάνεται ο κίνδυνος επιπλοκών και μειώνεται η ποιότητα ζωής.
Πρόληψη.
Τέλος ο ψυχολόγος υγείας έχει σημαντικό ρόλο στην ενημέρωση της ευρύτερης κοινότητας, των ατόμων με αυξημένο κίνδυνο για διαβήτη, καθώς και στη συμβουλευτική οικογένειας.
Αναμφισβήτητα λοιπόν το καλύτερο μοντέλο διαχείρισης συμπεριλαμβάνει και την ψυχολογική φροντίδα, ιδανικά από τον εξειδικευμένο Ψυχολόγο Υγείας.
© ΤΖΙΝΑ ΧΟΝΔΡΟΥ, Μ.Sc.
ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Χρώματα του Διαβήτη", τεύχος 15, Απρίλιος-Ιούνιος 2016
